torenmolen Zeddam

De torenmolen of grafelijke korenmolen in Zeddam, één van de twee molens waar Molenmeel Montferland het graan maalt, is de oudste windmolen van Nederland en behoort tot de oudste gemetselde molens van West-Europa. De torenmolen staat in de Top-100 van de Nederlandse monumentenlijst en is een bezoek dan ook zeker waard. De molen heeft twee koppels maalstenen waarmee molenaar Mario van den Berg het graan maalt tot meel. Door de oorspronkelijke dikke muren en de dito houten vloer is het een heel bijzondere molen.  

Al vele eeuwen vormt de torenmolen of grafelijke korenmolen het kenmerk van Zeddam, samen met de nog wat oudere Sint-Oswalduskerktoren. De Volharding kwam daar in 1891 bij. De torenmolen van Zeddam behoort tot de bezittingen van Kasteel Huis Bergh in ’s Heerenberg.

Heren Van den Bergh
De heren Van den Bergh, de eerste eigenaren van het kasteel en de molens te Bergh, hadden het wind- en maalrecht op hun grondgebied. Dit hield in dat alleen zij molens op hun grond mochten bouwen en dat boeren verplicht waren om daar hun graan te laten malen. Een deel van het graan kwam ten goede aan de molenaar (maalloon) en een deel aan de Heer. De molen werd voor het eerst genoemd in 1451, toen Willem van den Bergh verklaarde jaarlijks een malder rogge en een malder mout te schenken aan het Gasthuis te Bergh, gemalen op zijn molens te Berge, Sedam, Diedam en Genderingen. In de torenmolen werd het graan gemalen van de boeren uit de omliggende buurtschapppen Azewijn, Vethuizen, Vinkwijk, Braamt, Kilder, Stokkum, Wijnbergen en Beek. In 1486 verwierven de heren Van den Bergh de graventitel en aldus werd de torenmolen een grafelijke korenmolen.

Torenmolen na 1900
In 1904 verkochten de toenmalige eigenaren van Huis Bergh, de Von Hohenzollerns, de Zeddammer molen aan de molenaar. In 1928 werd de molen zelfs te koop aangeboden voor sloop. De heer Jan Herman van Heek, sinds 1912 eigenaar van Huis Bergh, kocht de molen in 1929 terug en behoedde de molen van de ondergang door de meest noodzakelijke herstellingen te laten uitvoeren. De molen hoorde hierdoor weer tot de bezittingen van Huis Bergh.
In de Tweede Wereldoorlog gebruikte de Duitse Wehrmacht de molen als uitkijkpost. Een oude radio-ontvanger, door de Canadezen achtergelaten, is nog bewaard gebleven en staat op de kapzolder. De onderste ruimte in de molen is in de oorlogsjaren door omwonenden als schuilplaats gebruikt.

Restauraties
In 1840, 1963, 1974, 1990 en in 2005 is de molen wederom grondig gerestaureerd. De laatste renovaties waren mogelijk dankzij aanzienlijke financiële bijdragen van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de provincie Gelderland. Bij de restauraties stond steeds voorop dat de molen met respect voor haar historische gelaagdheid terughoudend hersteld zou worden. Authentieke onderdelen zijn op deze wijze zoveel mogelijk behouden gebleven.

Klik op deze link voor meer informatie over Kasteel Huis den Bergh.
De torenmolen vind je hier op de molendatabase.
Klik hier voor de link naar de torenmolen of grafelijke korenmolen op Wikipedia.